علت و دلایل بی خوابی | علل کمبود خواب | چرا شبها خوابم نمیبره؟

چه چیزی باعث بی‌خوابی می‌شود؟ | دکتر مصطفی امیری، متخصص خواب و مدیر کلینیک خواب

بی‌خوابی یکی از شایع‌ترین مشکلات خواب است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این مشکل می‌تواند بر کیفیت زندگی، بهره‌وری و حتی سلامت عمومی تأثیرات مخربی بگذارد. در این مقاله، به دلایل علمی و تازه‌ترین یافته‌ها پیرامون بی‌خوابی می‌پردازیم و همچنین نکاتی برای بهبود خواب و معرفی کلینیک خواب دکتر مصطفی امیری به عنوان یکی از معتبرترین مراکز تخصصی در زمینه اختلالات خواب ارائه می‌دهیم.

انواع بی‌خوابی

1. بی‌خوابی اولیه: این نوع بی‌خوابی زمانی رخ می‌دهد که مشکل اصلی خودِ بی‌خوابی است و علت دیگری ندارد.
2. بی‌خوابی ثانویه: در این نوع، بی‌خوابی ناشی از عوامل دیگری مانند مشکلات پزشکی، روانی یا دردهای مزمن است.

علل بی‌خوابی مزمن

بی‌خوابی مزمن، یکی از مشکلاتی است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. بر اساس مطالعات علمی، مهم‌ترین دلایل آن عبارتند از:

• استرس: مطالعات نشان داده‌اند که استرس ناشی از کار، خانواده یا وقایع ناگهانی زندگی می‌تواند منجر به بی‌خوابی شود.
• جت‌لگ (اختلاف ساعت بدن با ساعت محلی): سفر بین مناطق زمانی مختلف می‌تواند ساعت داخلی بدن را به هم بریزد و موجب بی‌خوابی شود.
• بهداشت خواب ضعیف: عادات غلط خواب مانند استفاده از وسایل الکترونیکی در رختخواب، محیط نامناسب خواب و نداشتن برنامه منظم خواب همگی به عنوان عوامل مؤثر بر بی‌خوابی شناخته شده‌اند.
• خوردن دیروقت: طبق تحقیقات National Sleep Foundation ، غذا خوردن در اواخر شب می‌تواند به دلیل افزایش فعالیت دستگاه گوارش منجر به مشکلات خواب شود.
• عدم برنامه منظم خواب به دلیل کار یا سفر: افرادی که شیفت شبانه کار می‌کنند یا زیاد سفر می‌کنند، بیشتر مستعد بی‌خوابی هستند.

علل پزشکی بی‌خوابی

بسیاری از مشکلات پزشکی می‌توانند با بی‌خوابی در ارتباط باشند:

• اختلالات سلامت روان: بر اساس تحقیقات 2021، افسردگی و اضطراب دو اختلال روانی اصلی هستند که ارتباط تنگاتنگی با بی‌خوابی دارند. در واقع، بیش از 60 درصد افراد مبتلا به افسردگی از بی‌خوابی شکایت دارند.
• داروها: برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی یا مسکن‌ها می‌توانند تأثیر منفی بر خواب داشته باشند. این تأثیرات به ویژه در افراد مسن بیشتر دیده می‌شود.
• شرایط مزمن: بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری قلبی و آسم به دلیل ایجاد درد و ناراحتی یا مشکلات تنفسی می‌توانند باعث بی‌خوابی شوند.
• سندرم پای بی‌قرار: این اختلال که با حس ناخوشایند و غیرقابل کنترل در پاها همراه است، می‌تواند خواب را مختل کند. طبق مطالعات 2020 ، این سندرم در زنان بیشتر از مردان شایع است.
• آپنه انسدادی خواب: این اختلال تنفسی می‌تواند منجر به بیدار شدن‌های مکرر در طول شب شود. زنان پس از یائسگی، دو برابر بیشتر از قبل از آن به این مشکل مبتلا می‌شوند (مطالعه 2022).

سبک زندگی و بی‌خوابی

شیوه زندگی نقش بسیار مهمی در کیفیت خواب افراد ایفا می‌کند. عواملی که می‌توانند خطر بی‌خوابی را افزایش دهند شامل موارد زیر هستند:

• برنامه نامنظم خواب و بیداری: تنظیم ساعت خواب و بیداری می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت خواب داشته باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد با برنامه خواب نامنظم بیشتر در معرض بی‌خوابی قرار دارند.
• خوابیدن زیاد در طول روز: خواب طولانی مدت در طول روز می‌تواند ریتم خواب شبانه را مختل کند.
• کار در شیفت شبانه: افرادی که در شیفت شب کار می‌کنند به دلیل جابجایی چرخه خواب و بیداری، بیشتر مستعد ابتلا به بی‌خوابی هستند.
• استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی: استفاده از تلفن همراه و لپ‌تاپ در رختخواب می‌تواند باعث کاهش کیفیت خواب شود. نور آبی منتشر شده از این دستگاه‌ها می‌تواند تولید هورمون ملاتونین، که برای خواب لازم است، را کاهش دهد (تحقیق 2020).
• مواد غذایی و محرک‌ها: مصرف کافئین، الکل، نیکوتین و مواد مخدر قبل از خواب می‌تواند تأثیر منفی بر خواب بگذارد.

مواد تأثیرگذار بر بی‌خوابی

1. کافئین: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف کافئین در ساعات پایانی روز می‌تواند به بی‌خوابی منجر شود.
2. نیکوتین: مصرف سیگار نیز می‌تواند موجب بیدار شدن‌های مکرر در طول شب شود.
3. الکل: برخلاف تصور رایج، الکل باعث کاهش کیفیت خواب عمیق می‌شود و بیدار شدن‌های مکرر را افزایش می‌دهد.
4. مواد مخدر و قرص‌های رژیمی: این مواد هم به عنوان محرک‌های قوی عمل کرده و خواب را مختل می‌کنند.

یافته‌های جدید علمی

1. استرس و اختلالات خواب: طبق مطالعه 2021، استرس‌های محیطی و اجتماعی در دهه اخیر یکی از عوامل اصلی افزایش بی‌خوابی در جوامع شهری بوده‌اند.
2. آپنه خواب و فشار خون: تحقیقات جدید American Heart Association نشان داده است که آپنه انسدادی خواب می‌تواند منجر به افزایش فشار خون و بیماری‌های قلبی شود.
3. اختلالات خواب و کووید-19: بر اساس مطالعه‌ای در سال 2021، شیوع بیماری کووید-19 و استرس ناشی از آن به‌طور قابل توجهی کیفیت خواب بسیاری از افراد را تحت تأثیر قرار داده است.
4. تأثیر هورمون‌ها بر خواب: طبق مطالعات اخیر، تغییرات هورمونی به‌ویژه در دوران یائسگی به شدت بر کیفیت خواب تأثیرگذار است.
5. رژیم غذایی و خواب: تحقیق در سال 2022 نشان داده است که رژیم غذایی نامناسب با افزایش خطر اختلالات خواب مرتبط است.
6. ورزش و کیفیت خواب: مطالعه‌ای جدید نشان داده که ورزش منظم می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و کاهش بی‌خوابی کمک کند (منبع).
7. ارتباط خواب و سلامت مغز: تحقیقاتی جدید بیان می‌کنند که کمبود خواب می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های شناختی مانند آلزایمر همراه باشد (منبع).
8. بی‌خوابی و سلامت روان: نتایج مطالعه‌ای در 2022 نشان می‌دهد که بی‌خوابی با افزایش خطر افسردگی و اضطراب ارتباط دارد.
9. تأثیرات ژنتیکی بر بی‌خوابی: مطالعات ژنتیکی نشان داده‌اند که برخی افراد به‌طور ژنتیکی بیشتر در معرض بی‌خوابی قرار دارند.
10. خواب و سیستم ایمنی: مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که کمبود خواب می‌تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی شود و خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش دهد (منبع).